Χελιδονίσματα. Ο Μάρτης, η Άνοιξη, η αναγέννηση της φύσης.

Σε μεγάλο μέρος της ελληνικής επαρχίας, για δεκαετίες και μέχρι πρόσφατα, η 1η Μαρτίου ήταν η γιορτή της Άνοιξης και των προπομπών της, των χελιδονιών.

Χελιδόνα ξύλινη από την περιοχή των Θεσσαλικών Αγράφων

Στα χαρακτηριστικά έθιμα της ημέρας, το πιο γνωστό ήταν ο «μάρτης», μια ασπροκόκκινη κλωστή που δένονταν σαν βραχιολάκι στο χέρι παιδιών και μεγαλύτερων και είχε αποτροπαϊκό χαρακτήρα. Ένα λιγότερο γνωστό έθιμο ήταν τα χελιδονίσματα, τα ανοιξιάτικα κάλαντα που συνοδεύονταν από τη «χελιδόνα» μια ξυλοκατασκευή όπου ένα ξύλινο χελιδόνι, στηριγμένο σε επιμήκη άξονα, περιστρέφονταν με τη βοήθεια σχοινιού, όπως ακριβώς γυρίζει ένα γιο-γιό ή μια σβούρα.

Και τα δυο έθιμα, είναι ανάμνηση αρχαίων εορτών της άνοιξης που επέζησαν στη λαϊκή συνείδηση, προσαρμοσμένα στην νέα κυρίαρχη θρησκευτική πραγματικότητα. Η έκταση της Ρωμαϊκής – Βυζαντινής αυτοκρατορίας, ήταν το πρόσφορο μέσον ώστε παρόμοια έθιμα, να υιοθετηθούν από  πολλούς λαούς, κατά κύριο λόγο της Βαλκανικής χερσονήσου.

Μαρτάκια

Μας βασάνισε, είναι η αλήθεια, στο Μουσείο Ηρακλειδών, η σκέψη τι να κάνουμε φέτος, περισσότερο από το να γεμίσουμε το πωλητήριο του Μουσείου με «μαρτάκια». Στο βαθμό που η άνοιξη εκφράζει την αναγέννηση της φύσης και είναι εκ των πραγμάτων ένας ύμνος σε αυτή, σκεφτήκαμε να θυμίσουμε σε όλους ότι η γιορτή αυτή αποκτά μια εντελώς διαφορετική σημασία και έχει μια ολοκαίνουργια στόχευση στην εποχή της κλιματικής αλλαγής και των περιβαλλοντικών κινδύνων.

Η πρώτη μέρα της Άνοιξης, δεν είναι απλά ένας ύμνος στην ομορφιά, είναι μια υπενθύμιση ότι, εξ αιτίας των δικών μας πράξεων ή ολιγωριών, κινδυνεύει να μετατραπεί σε μνημόσυνο αυτού που είχαμε και ίσως χάνουμε. Γι αυτό, αναδεικνύουμε τις ποιότητες του φυσικού περιβάλλοντος, την αξία της βιοποικιλότητας, την αναθεώρηση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων, ώστε αυτές να μην ανταγωνίζονται το φυσικό περιβάλλον και να μην υποσκάπτουν τη βιωσιμότητα ειδών και την αειφορία πόρων.

Για φέτος, ανιχνεύουμε την φιλική προς το περιβάλλον δράση της πρωτογενούς παραγωγής και τη συμβολή της στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, την ανάδειξη της τελευταίας σε εθνικό κεφάλαιο, την ευαισθητοποίηση όλων απέναντι στο δασικό μας πλούτο, τον έλεγχο και μηδενισμό δραστηριοτήτων που θέτουν σε κίνδυνο τα υδάτινα οικοσυστήματα.

Παράλληλα, μοιράζουμε ένα μαρτάκι σε όλους όσοι θα επισκεφτούν το μουσείο την 1η Μάρτη, μαζί με ένα φυλλάδιο περιβαλλοντικού και λαογραφικού περιεχομένου. Τέλος, από τις 14:00 έως και τις 15:30 την 1η Μαρτίου, περιμένουμε γονείς και παιδιά σε ένα εργαστήρι όπου θα μάθουμε να φτιάχνουμε Μάρτη, θα ακούσουμε χελιδονίσματα από διάφορα μέρη της Ελλάδας, και θα τραγουδήσουμε κάλαντα με τη συνοδεία της «χελιδόνας».

info:

Πού; Ηρακλειδών 16
Πότε; 1 Μαρτίου 2024
Ώρα; ολοήμερο
Πόσο; δωρεάν Ποιοι; όλοι